België ziet zijn sociale cohesie verzwakken door toenemende ongelijkheid en stijgende veiligheidsdruk. Wat staat er voor het land op het spel?
sociale breuklijnen die de nationale samenhang verzwakken
In België, net als elders in Europa, wordt de sociale samenhang verzwakt door ongelijkheid, armoede, uitsluiting en stedelijke spanningen.
De situatie is complex: armoede en sociale problemen bestaan overal, maar perceptie van geweld en onveiligheid verschilt sterk.
Deze ongelijkheid in zichtbaarheid toont een zorgwekkende realiteit: niet alle vormen van armoede krijgen dezelfde aandacht. Sommige wijken worden snel gestigmatiseerd, terwijl andere in stilte blijven lijden. Dit onevenwicht schaadt de sociale cohesie en vergroot de afstand tussen burgers met gelijkaardige problemen. Begrijpen hoe deze breuklijnen ontstaan én worden voorgesteld, is cruciaal om spanningen te voorkomen.
een veiligheidssysteem onder druk: signalen van onvoldoende voorbereiding
Hulpdiensten ervaren intense stress en fysieke belasting; hun werk wisselt wachten en actie, fouten kunnen levens kosten, regels strikt.
Achter die discipline schuilt echter een fragiliteit:
-
teams die steeds diversere risico’s moeten beheren, soms zonder aangepaste opleiding;
-
sterke hiërarchische druk, die het initiatief op het terrein kan afremmen;
-
materiaal en infrastructuur die niet altijd meegroeien met moderne dreigingen;
-
opdrachten die extreme flexibiliteit vereisen, terwijl de personeelsbestanden nu al onder druk staan.
Getuigenissen van vakbonden en terreinwerkers bevestigen dit beeld. Brandweerlieden, ambulanciers en paramedische teams delen hetzelfde inzicht: de huidige staat van paraatheid volstaat niet langer voor de hedendaagse uitdagingen, zoals frequentere branden, gezondheidscrisissen, extreme klimaatgebeurtenissen of toenemende veiligheidsrisico’s.
hoe België zijn sociale cohesie kan herstellen
Om de groeiende spanningen en veiligheidsuitdagingen het hoofd te bieden, moet België zijn strategieën voor sociale cohesie grondig herzien. De analyses van de DICS (Direction Interdépartementale de la Cohésion Sociale) bieden een essentieel kader door de fundamentele rechten en kernfactoren te identificeren die het sociale evenwicht in Wallonië bepalen. Maar om een verzwakt sociaal weefsel te herstellen, is een dieper begrip nodig van de interacties tussen instellingen, burgers en socio-economische dynamieken.
Op de vijftien oorspronkelijke factoren van de DICS komt een breder geheel van variabelen bovenop. Sociale cohesie berust op de gecoördineerde inzet van een uitgebreid netwerk van actoren:
– publieke structuren zoals de cohesieplannen, OCMW’s/CPAS, provincies en gemeenten;
– partnerorganisaties zoals AViQ, FOREM, het Observatorium voor Gezondheid, sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale verhuurkantoren;
– onderwijs- en opleidingsinstellingen zoals het onderwijsnetwerk, IFAPME en ONE;
– burgerinitiatieven zoals het Platform voor Burgerdienst of bemiddelingscentra;
– en transversale uitdagingen zoals vergrijzing, digitalisering, beschikbare middelen, collectieve waarden en burgerparticipatie.
Het herstellen van sociale cohesie betekent het analyseren van een levend systeem vol onderlinge relaties: wie werkt met wie samen? Wanneer? Met welke intensiteit? En hoe zullen deze banden evolueren tegen 2050? Deze dynamische kaart maakt het mogelijk toekomstige transformaties van het Waalse systeem te voorspellen en verschillende scenario’s te verkennen: opkomst, overgang, crisis of versterkte veerkracht.
Deze prospectieve oefening heeft al concrete effecten opgeleverd: betrokkenheid van stakeholders, innovatieve experimenten, collectief leren en constructieve controverses die strategieën hebben aangescherpt.
In een context waarin de veiligheid steeds meer onder druk staat, toont deze systemische benadering dat België over de nodige middelen beschikt om een sterke sociale cohesie weer op te bouwen — op voorwaarde dat wordt geïnvesteerd in samenwerking en innovatie.
Tegenover de klimaat-, sociale en veiligheidscrisissen moet België dringend zijn sociale cohesie versterken. Alleen een gezamenlijke strategie, gebaseerd op preventie, aanpassing en solidariteit, kan voorkomen dat de breuklijnen verdiepen en kan de stabiliteit van het land in de komende decennia verzekeren.
